Buğdaya, şekere, vücudun dengesini bozan ilaçlara karşı çıkarken de kaya tuzunu tavsiye ederken de referanslarım bu konuda yapılmış ciddi araştırmalar, yayınlar oluyor. Tuz, daha doğrusu kaya tuzu hakkındaki gerçekleri dile getirmenin tam zamanı.
Öncelikle şunu açıklığa kavuşturalım: Tuz, vücut fonksiyonlarının doğru çalışması için elzemdir. Ama hangi tuz? Tabii ki doğada bulunduğu haliyle soframıza gelen tuz, yani kaya tuzu. Sofra tuzunun içi diğer işlenmiş yiyeceklerde olduğu gibi kimyasallarla, zehirli maddelerle doludur.
İddia edildiği gibi tuz değil, tuz yasağı öldürür!
2006 yılında The American Journal of Medicine’da yayınlanan bir araştırma(1) için milyonlarca Amerikalının tuz tüketimi ile kalp krizi geçirme riskleri arasındaki ilişki incelenmiş. Hem de tam 14 sene boyunca! Çalışmanın sonucunda özellikle kalp hastası olanlarda düşük sodyum tüketiminin kalp krizi riskini azaltmak şöyle dursun artırdığı görülmüş. Bakın bu bir bilimsel yayın. Gelişigüzel bir internet sitesinin linki değil! Referansı da hemen aşağıda.
Bu, tuz ve kalp krizi arasındaki fazla sorgulanmadan kabul edilmiş ilişkinin yeniden gözden geçirilmesi gerektiğine işaret eden pek çok araştırmadan sadece biri. Mesela 2011 yılında yapılmış olan bir meta-analiz de(2) -pek çok bilimsel araştırmanın bulgularının incelenmesi ile gerçekleştirilen çalışmalara meta-analiz deniyor- benzer bulgulara sahip.
Eğer bir şeyi defalarca tekrarlarsanız herkes inanmaya başlar. Tuz için de aynı şey geçerli. Kalp ve damar sağlığı için önemli bir tehdit olduğu iddia edilen tuzla ilgili bir başka çalışma(3) için 3700 kişi tam 6 yıl boyunca gözlenmiş. Tuz tüketim miktarlarına göre üç gruba ayrılan katılımcılar içinde en fazla ölüm oranı hangi grupta gözlenmiş biliyor musunuz? En az tuz tüketenlerde! Düşünün en az tuz tüketenler arasında 50 kişi hayatını kaybederken en çok tuz tüketen gruptaki ölüm sayısının sadece 10 olduğu rapor edilmiş.
Tekrar ediyorum kaya tuzu sağlıklı vücut fonksiyonları için gereklidir. Diyetinizde yeterli tuz olmadığında depresyona girersiniz, kemik erimesine yakalanırsınız, beyin fonksiyonlarınız düzgün çalışmaz,
Hele ki “bol bol su için tuzu kesin” önerisi son derece tehlikelidir. Tüm vücut fonksiyonlarını tehlikeye atan bu tavsiye ölümcül sonuçlar doğurabilir. Neden? Çünkü siz çok su içip tuzu azalttıkça kandaki -pek çok kritik biyolojik faaliyette başrol oyuncu olan- sodyum seviyesi düşer.
Tuz tartışması ile ilgili esas odaklanılması gereken tuz tüketip tüketmemekten ziyade hangi tuzun tüketilmesi gerektiği olmalıdır.
ÖNEMLİ OLAN HANGİ TUZU TÜKETTİĞİNİZ
Kaya tuzu ve sofra tuzunu kısaca bir karşılaştıralım dilerseniz…
Yaklaşık %83 oranında sodyum içeren kaya tuzunun geri kalan %17’si ise insan sağlığı için önemli minerallerden oluşur. Magnezyum, lityum, fosfor, kalsiyum bunlardan sadece birkaçı. Her biri eser miktarda bulunsa da sağlık için son derece önemli maddeler bunlar. Zaten vücudun ihtiyacı da eser miktarda. Üstelik kaya tuzunda öyle mineraller vardır ki, diğer başka hiçbir besinden alamazsınız.
Sözün özü, kaya tuzu hem vücudun pek çok metabolik fonksiyonunda yer alan sodyumu en doğal haliyle sunar hem de eşsiz bir mineral kokteylidir.
Sodyum oranı %93 civarında olan sofra tuzuna bir bakalım şimdi de. Öncelikle sodyumdan geri kalan %7’de mineral falan bulmayı beklemeyin. Sofra tuzunda kaya tuzuna özgü o değerli minerallerin yerini ferrosiyanat gibi zehirli kimyasallar alır.
Sofra tuzunun 650 derecelik bir ısıya maruz kalmış olduğunu da unutmayın. Bu yüksek ısı hem zehirli kimyasalların ortaya çıkmasına hem de tuzun kimyasal yapısının değişmesine neden olur.
Kaya tuzu demişken öyle uzaklara Himalayalar’a gitmeye falan gerek yok âlâsı bizde var: Yerel nimetlerimizden biri olan Çankırı’daki kaya tuzu madenlerinden çıkarılan tuz, temizliği, bileşenleri, mineral zenginliği ile son derece özel bir yere sahiptir. Bunu ben değil, bilimsel analiz raporları(4) söylüyor.
POTASYUM VE SODYUM DENGESİ ÖNEMLİ
Ne kadar tuz tükettiğinizden ziyade hangi tuzu tükettiğinizin önemli olduğunu artık biliyorsunuz. Bilimsel yayınlar, bu konuda ön plana çıkan bir faktörün daha altını çiziyorlar: Tuz ve potasyum dengesi. Hipertansiyon ve kalp krizi riskini belirleyenin sodyum tüketimi değil, vücuttaki potasyum ve sodyum oranı olduğunu gösteren pek çok çalışma mevcut.(5)(6) Bu oran ne kadar büyürse risk de o kadar artıyor. Yani potasyum değeriniz çok yüksek sodyum değeriniz düşükse risk altındasınız. Aynı tehlike tersi için de geçerli: Sodyum değeriniz çok yüksek potasyumunuz düşükse yine risk altındasınız.
Bu neyi gösteriyor biliyor musunuz? “Sebzede, ette tuz var zaten, ihtiyacını oradan alıyorsun. Her türlü tuzdan uzak dur, kalbini koru” önerisinin neden sizi korumadığını!
Merak etmeyin. Sağlığınızı korumak için ince hesaplar yapmanıza gerek yok. Sağlıklı bir beslenme modeli zaten ideal potasyum-sodyum dengesini sağlayacaktır. Brüksel lahanası, brokoli, kuşkonmaz, ıspanak gibi potasyum zengini yiyeceklerden bolca tüketecek, vücut fonksiyonları için elzem olan sodyumu da kaya tuzundan alacaksınız.
Denge demişken, içi sofra tuzuyla, katkı maddeleriyle dolu işlenmiş yiyecekler tüketip, sofrasında kaya tuzu kullanarak sağlıklı yaşadığını düşünenler kendilerine kandırmasın! Sağlıklı beslenme bir bütündür, tüm yanlışları tek bir doğruyla silemezsiniz.
1 “Sodium Intake and Mortality in the NHANES II Follow-up Study” March 2006Volume 119, Issue 3, Pages 275.e7–275.e14. Switch to Standard Hillel W. Cohen.
2 “Reduced dietary salt for the prevention of cardiovascular disease: a meta-analysis of randomized controlled trials” Am J Hypertens. 2011 Aug;24(8):843-53. doi: 10.1038/ajh.2011.115. Epub 2011 Jul 6, Taylor RS, Ashton KE, Moxham T, Hooper L.
3 “Fatal and Nonfatal Outcomes, Incidence of Hypertension, and Blood Pressure Changes in Relation to Urinary Sodium Excretion” Katarzyna Stolarz-Skrzypek, MDJAMA. 2011;305(17):1777-1785. doi:10.1001/jama.2011.574
3 Hyponatremia associated with large-bone fracture in elderly patients Harminder S. Sandhu Emmanuelle Gilles International Urology and Nephrology September 2009, Volume 41, Issue 3, pp 733–737
4 Kaynak: Prof. Dr. Hanım Halilova, Dr. Eşref Atabey
5 “Sodium-to-Potassium Ratio and Blood Pressure, Hypertension, and Related Factors “ Vanessa Perez,
Ellen T. Chang4 Adv Nutr. 2014 Nov 14;5(6):712-41. doi: 10.3945/an.114.006783. Print 2014 Nov.
6 “Sodium and Potassium Intake and Mortality Among US AdultsProspective Data From the Third National Health and Nutrition Examination Survey” Elena V. Kuklina, MD, PhD; et al Arch Intern Med. 2011;171(13):1183-1191. doi:10.1001/archinternmed.2011.257
